بسیاری از افراد، ایران را با صنایع دستی و کارهای هنری که تماما با دست تولید می‌شوند، می‌شناسند. یکی از این صنایع که ضمن ارزش هنری بالا فروش بسیار خوبی هم در بازارهای خارجی دارد، هنر گبه بافی است. فرش گبه تاریخچه‌ای طولانی دارد و جذابیت‌های ظاهری آن در کنار جنس بسیار خوبی که دارد، باعث شده تا بسیاری از افراد به جای خرید قالی و قالیچه، سراغ این محصولات بروند. اما فرش گبه چیست و چگونه بافته می‌شود؟
در گذشته، مردم از پوست حیوانات به عنوان زیراندازها استفاده میکردند چرا که پوست حیوانات مختلف مانند گوسفند و بز، ضخامت زیادی دارند و مانع از آسیب دیدن بدن در هوای سرد می‌شوند. اما با یادگیری فنون مختلف برای بافت انواع زیراندازها، حالا زمان زیادی است که از پشم بز و گوسفند برای بافت زیراندازها استفاده می‌شود. گبه هم یکی از همین زیراندازها است که استفاده از آن، فواید زیادی دارد.
گبه چیست
گبه که به آن فرش گبه یا قالیچه خرسک نیز می‌گویند، در واقع یک نوع زیرانداز مشابه قالی است، با این تفاوت که در عین کوچک‌تر بودن، ضخامت زیادی دارد و در بافت آن از پودهای بیشتری استفاده می‌شود. گبه ها معمولا پشمی هستند و استفاده از پرزهای بلند در کنار پودهای زیاد در آنها باعث شده تا حس لطافت و نرمی زیادی را به همراه داشته باشند. به علاوه، فرش گبه بسیار گرم است و از مشکلاتی مانند سرما زدن بدن، ترک خوردن پوست ما و درد گرفتن استخوان‌ها جلوگیری می‌کند.
یکی دیگر از نکات قابل توجه در مورد گبه ها، عدم وجود نقشه یا طرح از پیش تعیین‌شده برای بافت است. در واقع، طرحی که بافنده برای تولید گبه استفاده می‌کند، معمولا حین کار و از ذوق هنری خودش سرچشمه می‌گیرد. همین موضوع هم باعث شده تا تنوع طرح فرش گبه بسیار زیاد باشد و انواع متنوعی از آن را بتوان در بازار پیدا کرد.
عشایر از تولیدکنندگان اصلی فرش گبه هستند و در گذشته معمولا از پشم گوسفند و بز برای بافت گبه استفاده میکردند. پیش‌تر حتی برای رنگ کردن گبه ها از مواد طبیعی استفاده می‌شد، ولی حالا با پیشرفت تکنولوژی و ساخت ماشین‌های ریسندگی، حالا تنوع رنگی این محصولات هم با تولید الیاف‌های باکیفیت و رنگی بسیار زیاد شده است.
روستاییان استان‌های بوشهر، فارس، چهارمحال و بختیاری و خراسان از قدیمی‌ترین بافندگان فرش گبه هستند و محصولات تولیدشده توسط آنها را در بسیاری از کشورهای خارجی می‌توان پیدا کرد. در این میان، فرش گبه شیراز و ایلات قشقایی از شهرت زیادی برخوردار هستند و ضمن کیفیت بالاتر، نقوش جذاب‌تری هم در آنها دیده می‌شود.
مزایا فرش گبه
اگرچه مهم‌ترین ویژگی فرش گبه، لطافت بالاست، اما نباید از زیبایی آن هم به سادگی عبور کنیم. فرش های گبه در طرح‌ها و اندازه‌های مختلف تولید می‌شوند و رنگ‌های بسیار جذاب آنها می‌تواند نقش بسزایی در چیدمان خانه و دکوراسیون داخلی داشته باشد.
به علاوه، استفاده از پشم و پنبه در بافت گبه از نفوذ سرما جلوگیری کرده و وقتی در فصل سرما روی آن می‌نشینید، گرمای آن حس بسیار خوشایندی را برای شما به همراه خواهد داشت.
گبه ماشینی چیست
در کنار تمام ویژگی‌های مثبت، ظاهر جذاب، یکی از بزرگترین نقاط وقت گبه است و می‌تواند توجه هر کسی را به خود جلب کند. همین موضوع نیز باعث شده تا برای افزایش سودآوری و کاهش زمان تولید، گبه های ماشینی هم به بازار عرضه شوند.
در گبه ماشینی همان طرح‌های قدیمی و جذابی که در گذشته وجود داشت نیز دیده می‌شود، با این تفاوت که جنس الیاف به‌کاررفته در آنها معمولا از نوع پروپیلن و پلی‌استر است. در این محصولات هم هنوز شاهد پرزهای بلند (تا 1 سانتی‌متر) هستیم، اما بسته به قیمت و مدل، تراکم و تعداد شانه‌های فرش متفاوت خواهد بود.
طرح‌ها و انواع مدل فرش گبه
با اینکه ابعاد دقیقی برای بافت گبه ها وجود ندارد، ولی به صورت کلی می‌توان این محصولات را به سه دسته گبه های پتویی، گبه های قالیچه‌ای و گبه های کوچک تقسیم کرد.
در مورد طرح، همان‌طور که گفتیم، همه چیز از ذوق هنری بافنده سرچشمه می‌گیرد. با این حال، معمولا از علامت‌های مختلفی مانند ستاره هشت‌پر، شیر دست‌آموز و طرح گل و مرغ در انواع فرش‌ها به خصوص گبه های قشقایی استفاده می‌شود که هرکدام از آنها، معنا و مفهوم خاص خود را دارند. طرح حوض، خشتی، ایلاتی، درختی، ابرش، چهار فصل، هندسی و اردک هم از دیگر طرح های محبوب فرش گبه هستند.
گبه مدرن در واقع قالیچه‌ای است که در بافت آن از طرح‌های روز و رنگ‌های شیمیایی استفاده شده باشد. این در حالی‌ست که در گذشته، پشم مورد استفاده در بافت فرش گبه، رنگ طبیعی خود را داشت و بعضا از مواد گیاهی برای تغییر رنگ آنها استفاده می‌شد. تمایل مردم شهری به داشتن گبه های رنگی و زیبا باعث شده تا روستاییان و تولیدکنندگان نیز به تولید چنین محصولاتی روی بیاورند.
در مقابل، ممکن است در بازار بتوانید گبه فانتزی را هم پیدا کرد؛ محصولی که در مقایسه با نمونه‌های مشابه، تراکم و پرزهای کمتری دارد و قیمت آن نیز به همان اندازه پایین‌تر است.
اگر به دنبال نوع ماشینی این محصولات هستید نیز ما فرش گبه کلاسیک را پیشنهاد می‌کنیم؛ فرش‌هایی با شانه و تراکم بالا که با طرح‌های امروزی و جذاب به فروش می‌رسند.
فرق گبه با فرش و قالی چیست؟
اصلی‌ترین تفاوت گبه با فرش یا قالی، تراکم پودهاست، به گونه‌ای که اندازه پرزها در این فرش‌ها بعضا به 1 تا 3 سانتی‌متر هم می‌رسد. به علاوه، تعداد پودهای گبه بسته به اندازه می‌تواند 3 تا 8 عدد باشد.
اگرچه عموما فرش گبه کوچک است، اما استاندارد خاصی در مورد ابعاد آن وجود ندارد و بسته به نیاز مشتریان یا سلیقه بافنده، اندازه آن می‌تواند از 1 متر تا 4 متر یا حتی بیشتر باشد.
به موارد بالا باید عدم وجود طرح و نقشه در بافت گبه را هم اضافه کرد، در حالی که قالی یا فرش معمولا طرح‌های آماده دارند.
گبه چگونه بافته می‌شود؟
مواد اصلی مورد استفاده در بافت گبه، پشم بز و گوسفند است. در گذشته، روستاییان ابتدا مجبور بودند که پشم بزها و گوسفندان را بعد از تهیه، با دقت جدا کرده و به وسیله دوک، آنها را ریسیدی و بتابانند. اما حالا بخش قابل توجهی از کار توسط دستگاه‌های ریسندگی انجام می‌شود.
بعد از تهیه پشم گوسفند برای پود و ترکیب موی بز با نخ پنبه‌ای برای تارها، نوبت به انتخاب اندازه، رنگ و طرح می‌رسد. وسیله اصلی برای بافت گبه، «دار» است. دارها ابعاد متفاوتی دارند و لازم است در ابتدای کار، آن را به صورت افقی روی زمین بخوابانید.
چند نکته قبل از خرید گبه
در مورد تشخیص گبه دستباف از ماشینی، یکی از ساده‌ترین کارها، کشیدن دستمال مرطوب یا ابر خیس روی فرش است؛ اگر دستمال یا ابر شما رنگ گرفت، می‌توان گفت گبه ماشینی است. افزون بر این، گبه های دستباف رنگ‌های زیباتری در مقایسه با رنگ‌های اغراق‌آمیز و تند مدل‌های ماشینی دارند.
هیچ‌چیز به اندازه بیدها و رطوبت نمی‌توانند به گبه صدمه بزنند. به همین جهت، حتما فرش گبه را باید در معرض هوای آزاد قرار داد. همچنین باید مواظب باشید که گبه در مقابل نور مستقیم خورشید قرار نگیرد چرا که باعث می‌شود رنگ‌های آن بپرد. برای از بین بردن بیدها هم می‌توانید از نفتالین و کافور استفاده کنید.
بهترین فرش گبه
اگرچه در بافت این محصولات پرفروش از پشم خالص و پنبه استفاده می‌شود، اما قیمت فرش گبه آنقدرها هم که تصور می‌کنید، بالا نیست و مدل‌هایی که اندازه کوچکتری دارند را با پرداخت هزینه‌ای معقول می‌توان خریداری کرد.
در ادامه، می‌توانید با برخی از بهترین مدل‌های فرش گبه آشنا شوید.
5- فرش آراسته
مشاهده فرش آراسته در سایت مدما
4- فرش سپنتا
3- فرش آناهید
مشاهده فرش آناهید در سایت مدما
2- فرش هیوا
1- فرش فاخر
